Ангилал: Хөндөх сэдэв

“Эрчимжсэн мал аж ахуйн хөгжлийг дэмжих” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ

Мал аж ахуйн салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл 2017 оны гүйцэтгэлээр 3.7 их наяд төгрөгт хүрч, ДНБ-ий үйлдвэрлэлд 10.6 хувь, ХАА-н үйлдвэрлэлд 87 хувь, нийт экспортын орлогод 8.4 хувийг тус тус эзэлж, нийт ажиллах хүчний 30 хувь тус салбарт ажиллаж байна. Гэвч дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлт, ган, зуд, хөрсний доройтол, бэлчээрийн хомсдол зэрэг нь нөөцийн хязгаарлагдмал байдлыг үүсгэж байна. Тиймээс мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийг явуулах арга барилд өөрчлөлт оруулан, боловсронгуй болгох эрэлт хэрэгцээ, шаардлага бий боллоо.
Манай улс 1950-иад оноос хойш мах, сүүний хосолмол ашиг шимт үүлдрийн үхэр, сүүний ямаа, мах, ноосны хонь болон гахай, шувууг гадаад орноос авчирч, өсгөн үржүүлж байна. Гэсэн хэдий ч тухайн чиглэлийн мал, амьтны онцлогоос хамаарч, эрчимжсэн мал аж ахуйн үйлдвэрлэл, технологи харилцан адилгүй түвшинд хөгжиж иржээ. Ихэнх улс орон сүүний чиглэлийн нэг үнээнээс жилд дунджаар 5,500-9,500 литр сүү сааж, махны чиглэлийн 12-18 сарын настай өсвөр үхрээс дунджаар 320 кг, хониноос дунджаар 35 кг мах авдаг бол манай улс жилд дунджаар монгол үхрээс 800 литр, эрлийз үхрээс 2,200 литр сүү, үхрээс 180 кг, хониноос 18 кг мах авч байна.

Малын тоо өсөж, 66.2 сая толгойд хүрсэн ч дотооддоо үйлдвэрлэх боломжтой малын гаралтай зарим нэр төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүн, түүхий эдийг импортоор авч, гадаад зах зээлд их хэмжээний валют урсгасаар байгаа юм. Тухайлбал, гаалийн 2016 оны мэдээгээр манай улс малын гаралтай 18 нэр төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүнийг 34.1 сая ам доллараар, 5 нэр төрлийн малын тэжээлийг 7 сая ам доллараар, нийт 41.1 сая ам доллар буюу 98.6 тэрбум төгрөгийн бүтээгдэхүүнийг импортоор авсан байна. Энэхүү үзүүлэлт 2017 оны байдлаар  63.9 сая ам доллар буюу 159.8 тэрбум төгрөгт хүрч, өмнөх оноос 1.6 дахин өсчээ.

Дээрх төлөв байдлын тоймоос дүгнэхэд мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн бүтээмж, үр ашиг бага, нэг малаас авах түүхий эд, бүтээгдэхүүний гарц, малын тэжээлийн хангамж, хүртээмж хангалтгүй, эрчимжсэн мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн ашиг, орлого доогуур, алдагдалтай байгаа учраас ихэнх аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаагаа зогсооход хүрч байна.
Цаашид мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийг эрчимжүүлэх, бүтээмж, үр ашиг, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх, ажлын байрыг хадгалах, малын гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүний импортыг үе шаттай бууруулах, хот суурин орчимд болон тариалангийн бүс нутагт эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлэх, хувийн хэвшил, мэргэжлийн холбоодын санал санаачилгыг дэмжих, хүн амын хүнсний хангамж, аюулгүй байдлыг хангах, иргэдийн амьжиргаа, эдийн засгийн үр өгөөжийг өсгөх зорилгоор "Эрчимжсэн мал аж ахуйн хөгжлийг дэмжих" үндэсний хөтөлбөрийн төслийг Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас боловсруулаад байна.

2019-2023 онд хэрэгжүүлэх хөтөлбөрийн зорилгыг биелүүлэх хүрээнд үндсэн долоон зорилт дэвшүүлж байгаа юм. Тухайлбал, эрчимжсэн аж ахуйн үйл ажиллагааг төрөлжүүлж, кластер, ложистикийн сүлжээний үйлчилгээг хөгжүүлэн, мал, амьтны гаралтай зарим нэр төрлийн бүтээгдэхүүний импортыг бууруулах, экспортыг дэмжих, дотоодын үйлдвэрлэлийг хамгаалахыг зорьж байна.
Мөн гойд ашиг шимт үржлийн мал, амьтны тоог нэмэгдүүлж, хот суурин газрын хүн амын хүнсний хэрэгцээний сүү, мах, өндөг, зөгийн бал болон бусад түүхий эд, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, хангамжийг сайжруулан, эрчимжсэн аж ахуйд техник, технологийн шинэчлэл, сайжруулалтыг үе шаттай хэрэгжүүлж,  бүтээмж, үр ашгийг нэмэгдүүлэх юм. Түүнчлэн боловсруулах үйлдвэрт нийлүүлэх мах, сүүний улирлын хамаарлыг бууруулах, аюулгүй байдлыг бүртгэлээр баталгаажуулах, эрчимжсэн мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн санаачилга, хөрөнгө оруулалтыг урт хугацааны хөнгөлөлттэй зээл, татварын бодлогоор дэмжинэ.